Zgnilizna twardzikowa [Sclerotinia sclerotiorum]

Charakterystyka zgnilizny twardzikowej

Zgnilizna twardzikowa to popularna i groźna choroba upraw rolniczych. Zródłem infekcji jest grzyb o nazwie Sclerotinia sclerotiorum, będący poważnym zagrożeniem dla upraw rzepaku ozimego i innych roślin. Choroba ta występuje w różnych warunkach klimatycznych i może znacząco obniżyć plony.

Objawy choroby pojawiają się na łodygach, liściach, pędach i korzeniach roślin w postaci wodnistych plam, które szybko ciemnieją i zamieniają się w suche, białe grzybnie. Charakterystyczne dla patogenu są czarne, twarde struktury, zwane sklerocjami, które mogą przetrwać w glebie przez wiele lat. W wilgotnych warunkach sklerocja kiełkują, wytwarzając zarodniki. Zgnilizna twardzikowa jest trudna do zwalczania, ponieważ sklerocja tego grzyba są odporne na większość fungicydów.

Najlepszą strategią zarządzania tą chorobą jest stosowanie zintegrowanych metod, takich jak płodozmian, wybór odpornych odmian roślin oraz zastosowanie odpowiednich fungicydów. Ważne jest również monitorowanie stanu upraw i szybkie reagowanie na pierwsze objawy choroby, aby minimalizować straty plonów.

Objawy zgnilizny twardzikowej

Zgnilizna twardzikowa wywoływana przez grzyb Sclerotinia sclerotiorum, powoduje różnorodne objawy zarówno w rzepaku, jak i w uprawach warzyw i owoców.

W rzepaku ozimym pierwsze objawy zgnilizny twardzikowej pojawiają się najczęściej na łodygach i liściach w postaci wodnistych plam, które szybko ciemnieją. Na zakażonych łodygach widoczne są białe, watowate naloty grzybni, które z czasem przekształcają się w twarde, czarne sklerocja.

Infekcja może również prowadzić do zamierania całych pędów, a w zaawansowanych stadiach do wylegania roślin. Na powierzchni łodyg i korzeni mogą powstawać liczne białe lub kremowe grzybnie, które w wilgotnych warunkach zamieniają się w struktury przetrwalnikowe. Chore rośliny są bardziej podatne na inne choroby i szkodniki, co dodatkowo obniża plonowanie.

W warzywach, takich jak sałata, marchew, kapusta czy fasola, objawy zgnilizny twardzikowej również obejmują pojawienie się wodnistych, ciemniejących plam na liściach, łodygach i owocach.

Na sałacie infekcja może zaczynać się od zgnilizny podstawy liści, która szybko prowadzi do rozkładu całej rośliny. W przypadku marchwi, zgnilizna twardzikowa powoduje gnicie korzeni, które stają się miękkie i wodniste. Na kapuście choroba atakuje główki, powodując ich rozpad i wydzielanie nieprzyjemnego zapachu. Porażone rośliny fasoli i ich zakażone strąki stają

Jak wygląda zgnilizna twardzikowa?

Zgnilizna twardzikowa charakteryzuje się specyficznymi objawami, które można zaobserwować na różnych częściach roślin.

Na rzepaku ozimym oraz innych roślinach objawy zaczynają się od pojawienia się wodnistych, ciemniejących plam na łodygach, liściach, pędach i korzeniach. Te plamy stopniowo zamieniają się w suche, nekrotyczne zmiany.

W wilgotnych warunkach, na powierzchni tych plam rozwija się biała, puszysta grzybnia. Wewnątrz łodyg i na powierzchni zainfekowanych części roślin można zauważyć czarne, twarde struktury przetrwalnikowe, zwane sklerocjami. Sklerocja są głównym wskaźnikiem zgnilizny twardzikowej, ponieważ pozwalają grzybowi przetrwać w glebie przez długi czas.

W warzywach takich jak sałata, marchew, kapusta i fasola, zgnilizna twardzikowa powoduje podobne objawy. W początkowej fazie na liściach porażonych roślin, ich łodygach i owocach pojawiają się wodniste plamy, które z czasem ciemnieją. W miarę postępu choroby, zainfekowane części roślin stają się pokryte białą grzybnią. Sklerocja mogą być widoczne zarówno na powierzchni roślin, jak i w glebie wokół zainfekowanych roślin.

W zaawansowanych przypadkach, choroba prowadzi do więdnięcia i zamierania roślin, co skutkuje znacznym obniżeniem plonów. Rośliny dotknięte zgnilizną twardzikową są często łatwo wyrywane z gleby, ponieważ ich system korzeniowy jest osłabiony.

W skrócie, zgnilizna twardzikowa objawia się zwykle poprzez wodniste, ciemniejące plamy, biała grzybnia oraz obecność czarnych sklerocjów na łodygach, liściach, owocach i w glebie. Choroba ta jest łatwo rozpoznawalna dzięki charakterystycznym zmianom chorobowym i obecności sklerocjów.

Kiedy może się pojawić zgnilizna twardzikowa?

Zgnilizna twardzikowa może pojawić się w różnych fazach wzrostu roślin, jednak największe nasilenie infekcji notuje się w określonych warunkach pogodowych i agrotechnicznych.

Grzyb Sclerotinia sclerotiorum, który powoduje zgniliznę twardzikową, jest patogenem polifagicznym, atakującym szeroką gamę roślin uprawnych, w tym rzepak, warzywa, rośliny strączkowe i niektóre rośliny ozdobne.

Choroba rozwija się najlepiej w warunkach wysokiej wilgotności oraz umiarkowanych temperatur. Występuje podczas całego okresu wegetacji. Optymalne warunki pogodowe do porażenia roślin to temperatura powietrza w przedziale od 16 do 22°C oraz wysoka wilgotność gleby i powietrza.

Najczęściej występuje w okresach deszczowych lub w miejscach, gdzie rośliny są intensywnie nawadniane. Wiosną i jesienią, kiedy warunki pogodowe są bardziej wilgotne, zgnilizna twardzikowa jest najbardziej aktywna. Latem może również występować, jeśli warunki wilgotnościowe są odpowiednie, np. po obfitych opadach deszczu.

Szczególnie narażone na infekcję są rośliny w fazie kwitnienia, ponieważ płatki kwiatowe, które opadają na liście i łodygi, mogą stanowić źródło pożywienia dla grzyba. W momencie, gdy patogen przeniknie do tkanek roślinnych, może szybko się rozprzestrzenić, prowadząc do powstania charakterystycznych objawów, takich jak wodniste plamy, biała grzybnia i czarne sklerocja.

Infekcji sprzyjają również gęste zasiewy, które ograniczają cyrkulację powietrza i prowadzą do dłuższego utrzymywania się wilgoci na powierzchni roślin. Sklerocja, które są strukturami przetrwalnikowymi grzyba, mogą przetrwać w glebie przez wiele lat, czekając na odpowiednie warunki do kiełkowania i infekowania nowych upraw.

Zgnilizna twardzikowa może pojawić się również na polach, gdzie stosowane są niewłaściwe praktyki płodozmianu, co prowadzi do nagromadzenia patogenu w glebie. Dlatego kluczowe jest monitorowanie stanu upraw, szczególnie w okresach wilgotnych, oraz stosowanie zintegrowanych metod ochrony roślin, aby minimalizować ryzyko wystąpienia tej choroby.

Zgnilizna twardzikowa – szkodliwość

Zgnilizna twardzikowa jest poważną chorobą, która może znacząco wpłynąć na uprawy, powodując znaczne straty ekonomiczne i jakościowe. Grzyb Sclerotinia sclerotiorum atakuje szeroką gamę roślin uprawnych, w tym rzepak, warzywa, rośliny strączkowe oraz niektóre rośliny ozdobne. Szkodliwość tej choroby wynika z kilku głównych czynników.

Wysoka wilgotność i umiarkowane temperatury sprzyjają rozwojowi choroby, co może prowadzić do masowych infekcji w krótkim czasie. Rośliny zainfekowane zgnilizną twardzikową często wykazują objawy takie jak wodniste plamy, grzybnia o białym zabarwieniu i czarne sklerocja. Te objawy mogą prowadzić do więdnięcia i zamierania roślin, co bezpośrednio przekłada się na obniżenie plonów. Straty mogą wynosić od kilku do kilkudziesięciu procent, w zależności od intensywności infekcji i warunków pogodowych.

Zgnilizna twardzikowa może również znacząco wpłynąć na jakość plonów. Zainfekowane rośliny produkują nasiona i owoce o niższej jakości, co obniża ich wartość rynkową. Na przykład, nasiona rzepaku mogą mieć niższą zawartość oleju, co bezpośrednio wpływa na ich wartość ekonomiczną. W przypadku warzyw, takich jak sałata, marchew czy kapusta, zainfekowane plony są często nieestetyczne i mniej trwałe, co zmniejsza ich atrakcyjność dla konsumentów.

Choroba ta może również powodować trudności w zbiorach mechanicznych. Gęsta grzybnia i sklerocja mogą zatykać maszyny, zwiększając zużycie paliwa i koszty operacyjne. W efekcie, koszty produkcji wzrastają, a zyski rolników maleją.

Długoterminowa obecność sklerocjów w glebie stanowi dodatkowe wyzwanie. Te struktury przetrwalnikowe mogą przetrwać w glebie przez wiele lat, co oznacza, że pole raz zainfekowane zgnilizną twardzikową pozostaje zagrożone infekcją w kolejnych sezonach. To wymaga od producentów rolnych stosowania bardziej intensywnych środków ochrony roślin i odpowiednich praktyk płodozmianu, co z kolei zwiększa koszty produkcji.

Zgnilizna twardzikowa jest groźną chorobą, która może prowadzić do znacznych strat plonów i jakości roślin, zwiększając koszty produkcji i obniżając dochody rolników. Skuteczne zwalczanie zgnilizny twardzikowej wymaga zintegrowanego podejścia, obejmującego monitorowanie upraw, stosowanie odpowiednich fungicydów oraz praktyki agrotechniczne, takie jak płodozmian i kontrola wilgotności.

Zgnilizna twardzikowa – zwalczanie

Zwalczanie zgnilizny twardzikowej wymaga zintegrowanego podejścia, które obejmuje zarówno metody agrotechniczne, jak i ochronę chemiczną. Kluczowe jest monitorowanie warunków środowiskowych, ponieważ choroba ta rozwija się najlepiej w wilgotnych warunkach i umiarkowanych temperaturach. Dlatego jednym z podstawowych sposobów zapobiegania jest unikanie nadmiernego nawadniania oraz zapewnienie odpowiedniej cyrkulacji powietrza w uprawach.

Ważnym elementem zwalczania jest rotacja upraw, czyli płodozmian. Unikanie sadzenia roślin podatnych na zgniliznę twardzikową na tym samym polu w kolejnych latach może znacząco zmniejszyć ryzyko infekcji. Rośliny z rodziny krzyżowych, strączkowych czy niektóre warzywa są bardziej podatne na tę chorobę, dlatego warto włączyć do płodozmianu rośliny mniej podatne na infekcję, co zmniejsza ilość sklerocjów w glebie.

Innym ważnym aspektem zwalczania jest usuwanie i niszczenie resztek roślinnych po zbiorach. Sklerocja mogą przetrwać w glebie przez wiele lat, dlatego usuwanie resztek roślinnych zmniejsza źródło infekcji. Można również stosować uprawki mechaniczne, aby zakopać resztki roślinne głęboko w glebie, gdzie sklerocja mają mniejsze szanse na przetrwanie.

Kontrola chwastów jest również ważnym elementem w zarządzaniu zgnilizną twardzikową. Chwasty mogą stanowić rezerwuar dla patogenu, dlatego ich skuteczne zwalczanie może zmniejszyć ryzyko infekcji upraw.

Stosowanie odpowiednich technik uprawowych, takich jak sadzenie roślin w odpowiednich odstępach w celu zapewnienia lepszej cyrkulacji powietrza i unikanie zbyt gęstych zasiewów, może również przyczynić się do zmniejszenia ryzyka rozwoju choroby.

Istotną kwestią w przypadku zapobiegania chorobie w uprawach rzepaku jest przemyslany wybór materiału siewego o wysokiej tolerancji na tę chorobę grzybową. Jako przykład można tu przytoczyć odmiany mieszańcowe rzepaku do siewu marki InVigor^® , do których należą między innymi: InVigor^® Cheeta , InVigor^® Tuba , InVigor^® Crossfit , InVigor^® 2050 , InVigor^® Darling i inne.

Skuteczne środki na zgniliznę twardzikową

Przykładowymi środkami grzybobójczymi dedykowanymi do zwalczania choroby grzybowej w uprawach rzepaku są następujące praparaty: Pictor^® Revy, Dagonis^®, Serifel^®.

Pierwszy z nich to Fungicyd Pictor^® Revy , dedykowany między innymi do zwalczania zgnilizny twardzikowej rzepaku, zawiera dwie wyjątkowo efektywne substancje czynne w idealnej kombinacji – boskalid i Revysol^® .

Jest to doskonałe rozwiązanie do zwalczania jednych z najgroźniejszych chorób rzepaku ozimego i jarego, takich jak zgnilizna twardzikowa, czerń krzyżowych i mączniak prawdziwy kapustowatych.

Unikalna formulacja SC+ Pictor^® Revy, zawierająca wodę z substancjami czynnymi w postaci krystalicznej, pozwala na powolne uwalnianie ich na powierzchni liści. Dodatek specjalnie dobranych adiuwantów wspiera równomierne pokrycie, rozprzestrzenianie się i retencję fungicydu. Krople Pictor^® Revy, dzięki optymalnej formulacji, mocno przylegają do liścia.

Boskalid natomiast działa jako pierwsza linia obrony, blokując kiełkowanie zarodników i zapobiegając infekcjom grzybiczym, podczas gdy Revysol®, innowacyjna substancja, hamuje wzrost grzybni i precyzyjnie dociera tam, gdzie jest najbardziej potrzebny.

To wyjątkowe połączenie składników aktywnych sprawia, że Pictor^® Revy jest niezwykle skutecznym środkiem ochrony roślin.

Zalecana dawka środka grzybobójczego na rzepak Pictor^® Revy wynosi 1,0 l/ha dla jednorazowego zastosowania. W sezonie wegetacyjnym nie należy wykonywać więcej niż 1 zabieg.

Kolejny środek grzybobójczy to Dagonis^® . Preparat zawiera dwie bardzo skuteczne substancje czynne – Xemium® i difenokonazol, które skutecznie zwalczają nie tylko zgniliznę twardzikową, ale także mączniaka prawdziwego, alternariozę oraz inne choroby warzyw, truskawek i innych upraw.

Dzięki swojej wszechstronności Dagonis^® stanowi niezawodne i elastyczne narzędzie dla producentów rolnych do stosowania w programach ochrony roślin. Xemium® ma wyjątkową zdolność adaptacji swojej struktury molekularnej, co umożliwia mu lepsze rozpuszczanie w wodzie lub tłuszczach w zależności od otoczenia. Ta zdolność, nazywana "efektem kameleona", pozwala Xemium® skuteczniej i szybciej docierać do dehydrogenazy bursztynianowej w porównaniu do innych substancji czynnych.

Po wyschnięciu na roślinie, cząsteczki środka Dagonis^® tworzą na powierzchni liścia gwiaździste kryształki Xemium®, które osadzają się w warstwie woskowej. Rosa lub deszcz stopniowo aktywują niewielkie ilości substancji czynnej z tych kryształków, co pozwala na ciągłe uwalnianie i przemieszczanie jej do wnętrza liścia, zapewniając długotrwałą ochronę. Ochrona ta może trwać nawet do 4 tygodni dłużej niż standardowe rozwiązania dostępne na rynku.

Dzięki swojej unikalnej mobilności, Xemium^® szybko przemieszcza się do innych części rośliny, zapewniając skuteczną ochronę zarówno dla istniejących, jak i nowych przyrostów. Optymalne wchłanianie i mobilność Xemium^® oraz jego zdolność do efektywnego działania wewnątrz patogenów są kluczowe dla jego kompleksowego działania grzybobójczego.

Dawkowanie preparatu Dagonis^® zależy od rodzaju uprawy. Szczegółowe informacje dotyczące dawek znajdują się w etykiecie produktu, z którą należy się zapoznać przed zastosowaniem środka.

Biologiczny fungicyd Serifel^® wspiera produkcję owoców jagodowych i warzyw o najwyższej jakości, minimalizując lub eliminując pozostałości środków chemicznych. Zabezpiecza uprawy przed chorobami takimi jak zgnilizna twardzikowa, czerń krzyżowych, mączniak prawdziwy baldaszkowatych, alternarioza, zielona pleśń i wiele innych.

Serifel^® działa przez zakłócanie kiełkowania zarodników, hamowanie rozwoju grzybni oraz wytwarzanie substancji antagonistycznych wobec patogenów. Może być stosowany zarówno przed, jak i w trakcie zbiorów. Jego naturalny skład oznacza, że po aplikacji owoce i warzywa nie wymagają okresu karencji i są wolne od pozostałości i zabrudzeń.

Substancją czynną Serifel^® jest pożyteczna bakteria Bacillus amyloliquefaciens szczep MBI600, która chroni uprawy na trzech poziomach.

Zalecana dawka wynosi 0,5 kg/ha, a w przypadku pieczarek uprawianych w pomieszczeniach – 2,5 g/100 kg podłoża.

Agrotechniczne działania zapobiegawcze

Najważniejsze działania agrotechniczne zapobiagające wystepowaniu zgnilizny twardzikowej to:

staranne przyoranie resztek pożniwnych,
stosowanie kilkuletniego płodozmianu zawierającego także rośliny jednoliścienne (zboża) nie podatne na zgniliznę twardzikową,
siew kwalifikowanego i zaprawionego materiału siewnego wolnego od sklerocjów,
unikanie zbyt gęstego siewu,
racjonalne nawożenie plantacji,
usuwanie zainfekowanych roślin do zamkniętych worków,
w przypadku przechowywania plonów utrzymanie wilgotności względnej powietrza na poziomie ok. 90% oraz temperatury w przedziale od 2 do 4°C,
dobór odmian o podwyższonej odporności na zgniliznę twardzikową.

Jakie uprawy atakuje zgnilizna twardzikowa?

Zgnilizna twardzikowa atakuje szeroki zakres upraw, w tym rośliny rolnicze, warzywa oraz rośliny ozdobne. Wśród roślin rolniczych, zgnilizna twardzikowa jest szczególnie groźna dla rzepaku, soi , słonecznika , lucerny i koniczyny. W przypadku warzyw, choroba ta często dotyka marchew , sałatę , pomidory , fasolę , kapustę , kalafiora , brokuły i ziemniaki . Rośliny ozdobne, takie jak begonie, dalie, chryzantemy, astry i petunie, również mogą być zainfekowane przez ten patogen. Szerokie spektrum gospodarzy sprawia, że zgnilizna twardzikowa jest trudna do kontrolowania, ponieważ może przetrwać w glebie i infekować różne uprawy przez wiele lat.

Zgnilizna twardzikowa – cykl rozwojowy

Zgnilizna twardzikowa, spowodowana przez grzyba Sclerotinia sclerotiorum, ma złożony cykl rozwojowy, który obejmuje kilka kluczowych etapów.

Cykl życiowy zgnilizny twardzikowej rozpoczyna się od sklerocjów, które są małymi, ciemnobrązowymi strukturami odpornymi na warunki zewnętrzne. Sklerocja są to zarodniki przetrwalnikowe grzyba i mogą pozostawać w glebie przez długi czas, nawet do kilku lat.

Pod odpowiednimi warunkami wilgotnościowymi i temperaturowymi, sklerocja kiełkują w strzępki grzybni, które wnikają do rośliny żywicielskiej przez tkanki zdrowe.

Strzępki grzybni rosną wewnątrz rośliny żywicielskiej, przeprowadzając infekcję. Grzybnia rośnie wzdłuż tkanek roślinnych, wywołując zgniliznę. W warunkach wilgotnych i chłodnych rozwija się owocnik, który pojawia się na zewnętrznej powierzchni.

Owocniki grzyba są białawe do żółtawobrązowych i powstają na zewnętrznych częściach rośliny. Zawierają liczne zarodniki konidialne (konidia), które mogą rozprzestrzeniać się na inne rośliny przez wiatr lub krople deszczu.

Konidia mogą się rozprzestrzeniać na krótkie odległości, atakując sąsiednie rośliny w polu. Sklerocja, które powstały z owocników lub martwych tkanek, mogą opaść na ziemię lub zostać w resztkach roślinnych po zbiorze. W warunkach odpowiednich, sklerocja kiełkują ponownie, kontynuując cykl życiowy grzyba.

Cykl rozwojowy choroby jest skomplikowany i uzależniony od warunków środowiskowych. Największe nasilenie infekcji chorobą następuje w chłodnych i wilgotnych warunkach, co sprzyja jej rozwojowi i rozprzestrzenianiu się na polach uprawnych. Dlatego też kontrola tej choroby wymaga zrozumienia i monitorowania jej cyklu rozwojowego oraz stosowania odpowiednich strategii zarządzania i ochrony roślin.

Jakie są przyczyny rozwoju zgnilizny twardzikowej?

Rozwojowi choroby sprzyjają następujące czynniki:

Warunki atmosferyczne - Choroba preferuje chłodne i wilgotne warunki, które sprzyjają rozwojowi grzyba. Optymalne warunki pogodowe do porażenia roślin to temperatura powietrza w przedziale od 16 do 22°C oraz wysoka wilgotność gleby i powietrza.
Obecność sklerocjów w glebie - Sklerocja, czyli formy przetrwalnikowe grzyba, mogą przetrwać w glebie przez wiele lat. Obecność sklerocjów w glebie pozwala na ich kiełkowanie i infekcję roślin w następnych sezonach uprawowych. Źródłem infekcji roślin uprawnych są często porażone resztki roślinne.
Owady przenoszące patogen - Niektóre gatunki owadów, takie jak szarańczaki, mogą przenosić sklerocja zgnilizny twardzikowej między roślinami, co zwiększa ryzyko infekcji.
Gęste siewy roślin - Zbyt gęste posadzenie roślin może sprzyjać warunkom sprzyjającym rozwojowi chorób grzybowych, w tym zgnilizny twardzikowej. Zbyt mała przestrzeń między roślinami ogranicza przepływ powietrza i promieni słonecznych, co sprzyja wilgotności i rozwojowi chorób.
Przygotowanie gleby i nawożenie - Niewłaściwe przygotowanie gleby lub nadmiar nawożenia azotowego mogą sprzyjać rozwojowi zgnilizny twardzikowej. Nadmiar azotu może prowadzić do intensywnego wzrostu roślin, co zwiększa gęstość uprawy i sprzyja rozwojowi chorób. Rozowjowi choroby może sprzyjać rownież wysoka wilgotność gleby.
Stan zdrowotny roślin - Osłabione rośliny są bardziej podatne na infekcje. Fizjologiczne stresy roślin, takie jak niedobory wody czy składników odżywczych, mogą osłabiać ich odporność na choroby grzybowe, w tym zgniliznę twardzikową.

Wszytskie te czynniki świadczą o tym, że zgnilizna twardzikowa jest problemem w uprawach roślin rolniczych i warzywniczych, wymagającym skutecznych strategii zarządzania i ochrony roślin.

Jakie są skutki rozwoju zgnilizny twardzikowej?

Rozwój zgnilizny twardzikowej w uprawach roślin może powodować znaczne straty ekonomiczne i produkcyjne. Choroba ta prowadzi do zwyrodnienia tkanek roślinnych, zwłaszcza w okresie kwitnienia i dojrzewania. Powoduje to obumieranie tkanek roślin, co z kolei może zmniejszać ich zdolność do fotosyntezy i w efekcie zmniejszać plony.

Sklerocja grzyba, które są formą przetrwalnikową mogą pozostawać w glebie przez długi czas (nawet 15 lat), zwiększając ryzyko infekcji w kolejnych sezonach uprawowych. Choroba ta wymaga zatem skutecznych strategii zarządzania, w tym stosowania odpowiednich fungicydów i praktyk agrotechnicznych, aby minimalizować jej neagtywny wpływ na produkcję roślinną.