Gorzka zgnilizna [Gloeosporium sp.]

Charakterystyka gorzkiej zgnilizny

Gorzka zgnilizna jest chorobą grzybową , która dotyka różne gatunki roślin, zwłaszcza drzewa owocowe takie jak jabłonie , grusze , brzoskwinie , wiśnie i morele , a także niektóre warzywa i rośliny ozdobne. Wywołują ją głównie grzyby z rodzaju Colletotrichum, z naciskiem na Colletotrichum gloeosporioides.

Objawy choroby obejmują małe, wodniste plamy na owocach, które szybko powiększają się i ciemnieją, stając się lekko wgłębione i często otoczone ciemniejszą obwódką. Z czasem na powierzchni tych plam mogą pojawić się różowe lub pomarańczowe zarodniki grzyba, co prowadzi do gorzkiego smaku zainfekowanych owoców.

Liście mogą pokryć się małymi, ciemnymi plamami, które zlewają się, powodując większe nekrozy i przedwczesne opadanie. Na pędach i gałęziach mogą wystąpić rakowate zmiany, prowadzące do zamierania tkanek, a w ekstremalnych przypadkach do zamierania całych gałęzi.

Choroba najlepiej rozwija się w ciepłych i wilgotnych warunkach, z częstymi deszczami i wysoką wilgotnością powietrza, przy temperaturze od 20 do 30°C. Zarodniki grzyba przenoszone są przez wodę, wiatr, owady oraz narzędzia ogrodnicze. Grzyb zimuje jako zarodniki lub grzybnia na zainfekowanych resztkach roślinnych, opadłych owocach oraz w ranach na drzewach. Wiosną i latem zarodniki kiełkują i infekują rośliny przez rany, przetchlinki oraz inne naturalne otwory, a infekcja postępuje szybko w wilgotnych warunkach.

Jak wygląda gorzka zgnilizna?

Gorzka zgnilizna atakuje owoce, liście i pędy drzew owocowych. Na owocach początkowo pojawiają się małe, wodniste plamy, które stopniowo powiększają się, ciemnieją i stają się lekko wgłębione. Plamy te często otoczone są ciemniejszą obwódką.

W miarę postępu choroby na powierzchni plam mogą rozwijać się różowe lub pomarańczowe zarodniki grzyba, które prowadzą do gorzkiego smaku owoców. Na liściach pojawiają się małe, ciemne plamy, które mogą się zlewać, tworząc większe nekrozy. Dotknięte liście mogą przedwcześnie opadać, co osłabia drzewo.

Na pędach i gałęziach choroba objawia się rakowatymi zmianami, które prowadzą do zamierania tkanek. W ekstremalnych przypadkach może dojść do zamierania całych gałęzi. Rany te są wrotami dla innych patogenów, co pogłębia problem. Na bardziej zaawansowanym etapie infekcji owoce mogą całkowicie zgnić, stając się miękkie i wydzielając nieprzyjemny zapach.

Owoce zainfekowane gorzką zgnilizną mogą przedwcześnie opadać, co prowadzi do strat plonów. Nawet jeśli owoce pozostaną na drzewie, ich jakość jest znacznie obniżona, co wpływa na ich wartość rynkową. Gorzki smak owoców jest wynikiem działania enzymów wydzielanych przez grzyba.

Choroba ta może także prowadzić do osłabienia drzewa, co czyni je bardziej podatnym na inne choroby i szkodniki. Obecność grzyba w tkankach drzew może również wpływać na zdolność drzewa do przetrwania zimy, co ma długofalowe skutki dla zdrowia sadu. W skrajnych przypadkach powtarzające się infekcje mogą prowadzić do konieczności wycięcia i wymiany chorych drzew.

W jakich uprawach występuje gorzka zgnilizna?

Gorzka zgnilizna atakuje głównie drzewa owocowe, w tym jabłonie, grusze, brzoskwinie, morele i wiśnie. Szczególnie popularna jest gorzka zgnilizna wiśni . Jest szczególnie destrukcyjna w sadach jabłoniowych, gdzie powoduje znaczne straty plonów.

Oprócz drzew owocowych grzyb wywołujący gorzką zgniliznę może również zainfekować winorośle , prowadząc do uszkodzeń owoców winogron. Choroba ta nie ogranicza się jedynie do owoców, ale może również infekować liście, pędy i gałęzie, powodując ich zamieranie i osłabienie całych roślin.

Rośliny jagodowe, takie jak truskawki i maliny , również mogą być narażone na gorzką zgniliznę, co wpływa na jakość i ilość zbiorów. Gorzką zgniliznę można spotkać także na warzywach, szczególnie na pomidorach i papryce , gdzie choroba objawia się podobnie, prowadząc do gnicia owoców i obniżenia ich wartości rynkowej.

Kiedy występuje gorzka zgnilizna?

Gorzka zgnilizna występuje najczęściej w okresie letnim i jesiennym, szczególnie w warunkach wysokiej wilgotności i ciepła. Infekcja może zacząć się już wiosną, ale objawy stają się najbardziej widoczne, gdy owoce dojrzewają.

Wilgotne warunki, takie jak deszczowa pogoda, rosa lub mgła, sprzyjają rozwojowi grzyba powodującego gorzką zgniliznę. Uszkodzenia mechaniczne na owocach i pędach, spowodowane przez grad, owady czy narzędzia ogrodnicze, przyspieszają rozwój choroby, ponieważ stanowią wrota dla infekcji. Choroba jest najbardziej aktywna, gdy temperatury są umiarkowane do ciepłych, co stwarza idealne warunki dla zarodników grzyba do kiełkowania i infekowania roślin.

Okresy intensywnych opadów, zwłaszcza po długotrwałej suszy, mogą sprzyjać rozwojowi choroby, ponieważ nagłe zmiany wilgotności stymulują zarodniki grzyba do wzrostu. Gorzka zgnilizna jest również bardziej powszechna na glebach ciężkich i słabo przepuszczalnych, gdzie woda łatwo się gromadzi. Dodatkowo zbyt gęste nasadzenia i słaba cyrkulacja powietrza w sadach mogą zwiększać ryzyko infekcji, ponieważ sprzyjają tworzeniu się wilgotnego mikroklimatu.

Choroba może przetrwać w glebie lub w resztkach roślinnych przez kilka lat, co oznacza, że infekcja może powrócić w kolejnych sezonach, nawet jeśli warunki środowiskowe są mniej sprzyjające. W przypadku niektórych drzew owocowych, takich jak jabłonie, grzyb może również zimować w martwych tkankach na drzewie, co stanowi stałe źródło infekcji wiosną.

Aby zminimalizować ryzyko wystąpienia gorzkiej zgnilizny, ważne jest stosowanie odpowiednich praktyk agrotechnicznych, takich jak regularne przycinanie drzew, aby zapewnić dobrą cyrkulację powietrza, oraz stosowanie fungicydów w odpowiednich momentach sezonu wegetacyjnego. Utrzymanie zdrowych roślin i unikanie uszkodzeń mechanicznych również pomaga w ograniczaniu rozprzestrzeniania się choroby.

Fazy rozwojowe gorzkiej zgnilizny

Gorzka zgnilizna przechodzi przez kilka faz rozwojowych, które są kluczowe dla zrozumienia cyklu życia choroby i skutecznego jej zwalczania. Infekcja pierwotna zaczyna się od przeniesienia zarodników grzyba przez wiatr, wodę lub narzędzia ogrodnicze na powierzchnię roślin.

Zarodniki osiadają na liściach, owocach i łodygach, gdzie w odpowiednich warunkach wilgotnościowych i temperaturowych kiełkują, wnikając do tkanek roślinnych. Po wniknięciu do tkanek roślinnych zarodniki kiełkują, tworząc grzybnię, która rozwija się wewnątrz rośliny, rozprzestrzeniając się i powodując rozkład komórek oraz martwicę tkanek. Na zainfekowanych miejscach pojawiają się początkowo niewielkie, ciemne plamy.

Objawy infekcji stają się widoczne na liściach, owocach i łodygach. Plamy mogą przybierać różne kształty i wielkości, zazwyczaj są okrągłe lub owalne, z ciemnym obrzeżem i jasnym środkiem. Na owocach objawy są bardziej widoczne, a plamy mogą się powiększać i zlewać, prowadząc do znacznych uszkodzeń powierzchniowych.

Grzyb Colletotrichum wytwarza nowe zarodniki konidialne na powierzchni zainfekowanych tkanek. Zarodniki te są przenoszone przez deszcz, wiatr lub narzędzia na zdrowe rośliny, powodując wtórne infekcje. Proces ten może powtarzać się wielokrotnie w trakcie sezonu wegetacyjnego, prowadząc do szerokiego rozprzestrzenienia się choroby.

W zaawansowanym stadium choroby, na owocach mogą tworzyć się nekrotyczne plamy, które wnikają głęboko w miąższ, powodując jego gnicie. Liście mogą żółknąć, więdnąć i opadać, a łodygi mogą pokrywać się dużymi, martwiczymi plamami. W przypadku intensywnej infekcji może dochodzić do przedwczesnego zamierania całych roślin. W końcowym etapie cyklu rozwojowego, na zainfekowanych tkankach mogą tworzyć się owocniki grzyba, które produkują zarodniki przetrwalnikowe. Zarodniki te mogą przetrwać na resztkach roślinnych w glebie lub na powierzchni gleby, stanowiąc źródło infekcji w kolejnym sezonie wegetacyjnym.

Zrozumienie cyklu rozwojowego gorzkiej zgnilizny jest kluczowe dla opracowania skutecznych strategii ochrony roślin. Regularne monitorowanie upraw, stosowanie odpowiednich fungicydów, higiena narzędzi oraz odpowiednie praktyki uprawowe, takie jak płodozmian i usuwanie resztek roślinnych, są niezbędne do minimalizacji ryzyka i skutków infekcji gorzką zgnilizną.

Szkodliwość gorzkiej zgnilizny

Gorzka zgnilizna ma poważne skutki dla upraw roślin, szczególnie owoców i warzyw. Choroba ta znacząco obniża jakość i ilość plonów, co bezpośrednio przekłada się na straty ekonomiczne dla rolników i sadowników.

W przypadku owoców, gorzka zgnilizna prowadzi do powstawania dużych, ciemnych, nekrotycznych plam na skórce, które mogą się powiększać i zlewać, obejmując znaczną część owocu. Te plamy nie tylko obniżają wartość handlową owoców, ale również powodują ich gnicie, co prowadzi do całkowitej utraty plonów. Gnicie owoców może również wpływać na ich smak i teksturę, czyniąc je niezdatnymi do spożycia.

Na liściach i łodygach roślin gorzka zgnilizna powoduje powstawanie plam martwiczych, które mogą prowadzić do żółknięcia, więdnięcia i przedwczesnego opadania liści. To z kolei osłabia rośliny, zmniejszając ich zdolność do fotosyntezy i produkcji zdrowych owoców i nasion. W skrajnych przypadkach, ciężka infekcja może prowadzić do zamierania całych roślin, co dodatkowo zwiększa straty.

Gorzka zgnilizna nie tylko wpływa na bieżący sezon wegetacyjny, ale także na przyszłe plony. Zarodniki przetrwalnikowe mogą przetrwać w glebie i resztkach roślinnych, stając się źródłem infekcji w kolejnych latach. To utrudnia kontrolowanie choroby i wymaga zastosowania długoterminowych strategii zarządzania, takich jak rotacja upraw i stosowanie odpornych odmian.

Dodatkowo, obecność gorzkiej zgnilizny w uprawach może zwiększać koszty produkcji. Rolnicy muszą inwestować w środki ochrony roślin, takie jak fungicydy, oraz podejmować dodatkowe działania agrotechniczne w celu zarządzania chorobą. Koszty te mogą być znaczące, zwłaszcza w przypadku intensywnych upraw owocowych.

Gorzka zgnilizna - zwalczanie

Zwalczanie gorzkiej zgnilizny wymaga zastosowania kompleksowego podejścia, które łączy różne metody ochrony roślin. Najważniejszym elementem jest stosowanie odpowiednich środków grzybobójczych, które należy aplikować profilaktycznie oraz w momencie pojawienia się pierwszych objawów choroby. Wybór odpowiednich fungicydów powinien być oparty na aktualnych zaleceniach i wynikach badań skuteczności poszczególnych preparatów.

Ważnym aspektem jest również monitorowanie stanu zdrowotnego roślin, co pozwala na wczesne wykrycie infekcji i szybkie podjęcie działań zapobiegawczych. Regularne przeglądy plantacji oraz dokładne obserwacje roślin umożliwiają skuteczne zarządzanie chorobą.

Zwalczanie gorzkiej zgnilizny to rownież praktyki agrotechniczne, takie jak odpowiednia rotacja upraw, unikanie nadmiernego zagęszczenia roślin oraz dbanie o właściwą wentylację w sadach i plantacjach, mogą znacząco ograniczyć ryzyko rozprzestrzeniania się choroby. Usuwanie i niszczenie porażonych resztek roślinnych oraz odpadków po zbiorach jest kluczowe dla zmniejszenia liczby przetrwalników grzyba w glebie i resztkach roślinnych.

Stosowanie odpornych odmian roślin jest kolejnym skutecznym sposobem na oraniczenie występowania gorzkiej zgnilizny. Wybór odmian mniej podatnych na infekcje pozwala na zmniejszenie liczby koniecznych zabiegów chemicznych i minimalizację strat w plonach.

Wprowadzenie zintegrowanego programu zarządzania chorobami, który łączy różne metody ochrony roślin, jest najlepszym podejściem do zwalczania gorzkiej zgnilizny. Takie podejście obejmuje zarówno działania prewencyjne, jak i interwencyjne, co pozwala na skuteczne kontrolowanie choroby i minimalizację jej negatywnych skutków dla upraw.

Jakie środki stosować na gorzką zgniliznę?

Popularnym preparatem na gorzką zgniliznę jest fungicyd Scala^® zawierający w składzie substancję aktywną pirymetanil. Jest to uniwersalny środek o działaniu powierzchniowym i wgłębnym, stosowany zarówno profilaktycznie, jak i interwencyjnie w uprawach jagodowych, sadowniczych i warzywnych. Zawiera pirymetanil, który jest niezwykle skuteczny w ochronie przed szarą pleśnią, dzięki unikalnemu mechanizmowi działania zwalczającemu patogeny z rodzaju Botrytis. Jego zaletą jest również neutralność wobec pożytecznych owadów i pszczół. Scala^® działa kontaktowo i translaminarnie, co pozwala na szybkie wchłanianie przez roślinę i ochronę przed spłukiwaniem.

Scala^® wyróżnia się unikalną cechą redystrybucji substancji czynnej przez rozprzestrzeniające się opary, co zapewnia skuteczność na trudno dostępnych powierzchniach roślin i ochronę nowych przyrostów. Działa profilaktycznie przez 7–10 dni i leczniczo, gdy jest zastosowany w ciągu 2–3 dni od pojawienia się objawów infekcji.

W uprawie pomidora Scala^® skutecznie zwalcza szarą pleśń, a badania pokazują, że ogranicza również alternariozę. Poprawia plonowanie i jakość owoców, w tym ich jędrność, co jest szczególnie cenne dla rynku świeżych warzyw i przetwórstwa.
W uprawie marchwi preparat Scala^® jest zarejestrowany do zwalczania alternariozy naci, co zwiększa skuteczność ochrony i zmniejsza ryzyko odporności patogenów na fungicydy. Zapewnia wysoką skuteczność i umożliwia rozszerzenie stosowania różnych substancji aktywnych.

W uprawie truskawek gruntowych fungicyd Scala^® jest kluczowym elementem ochrony przed szarą pleśnią i można go stosować już w temperaturze 5°C. Włączenie go do programu ochrony zapewnia zdrowotność kwitnących i owocujących roślin oraz zwiększa bezpieczeństwo systemu antyodpornościowego.

W sadownictwie, szczególnie w uprawie jabłoni i gruszy, Scala^® jest nieocenionym sojusznikiem w zwalczaniu chorób przechowalniczych.

Innym preparatem zalecanym do zwalczania gorzkiej zgnilizny jest Bellis^® 38 WG - wysoce skuteczny fungicyd, który zabezpiecza przed najgroźniejszymi chorobami przechowalniczymi owoców, w tym jabłoni i gruszy. Środek zawiera w składzie 2 substancje czynne: boskalid i piraklostrobinę.

Preparat ten jest przeznaczony do ochrony jabłoni przed gorzką zgnilizną oraz gruszy przed chorobami grzybowymi, takimi jak mokra zgnilizna i gorzka zgnilizna. Bellis^® 38 WG działa zarówno zapobiegawczo, jak i interwencyjnie, co czyni go wszechstronnym narzędziem w ochronie sadów przez cały rok.

Skład Bellis^® 38 WG obejmuje dwie uzupełniające się substancje czynne: boskalid z grupy anilidów oraz piraklostrobinę z grupy strobiluryn. Boskalid i piraklostrobina należą do różnych grup chemicznych i wykazują odmienne mechanizmy działania, co zapobiega selekcji form odpornych patogenów wywołujących zgnilizny owoców ziarnkowych. Taka kombinacja substancji czynnych sprawia, że Bellis^® 38 WG jest wyjątkowo efektywny w zwalczaniu chorób grzybowych.

Bellis^® 38 WG to fungicyd systemiczny, co oznacza, że substancje czynne przenikają do rośliny i krążą w niej z sokami. Dzięki temu docierają do wszystkich części rośliny, w tym do owoców, zapewniając kompleksową ochronę przed chorobami grzybowymi. Nawet te części rośliny, które nie zostały bezpośrednio pokryte środkiem podczas zabiegu, są chronione.

Preparat Bellis^® 38 WG jest niezwykle wartościowy w zintegrowanych programach ochrony sadów, zapewniając skuteczne i długotrwałe działanie przeciwko chorobom. Dzięki swoim właściwościom Bellis^® 38 WG pomaga w utrzymaniu zdrowotności owoców, co przekłada się na lepszą jakość i dłuższą trwałość przechowalniczą. Regularne stosowanie tego fungicydu może znacznie zwiększyć plony i jakość owoców, co jest kluczowe dla osiągnięcia wysokich standardów produkcji sadowniczej.

Przyczyny występowania gorzkiej zgnilizny

Gorzka zgnilizna jest spowodowana przez infekcje grzybowe. Patogeny te rozwijają się w ciepłych i wilgotnych warunkach, co sprzyja ich szybkiemu rozprzestrzenianiu się. Choroba może być przenoszona przez zakażone nasiona, glebę oraz resztki roślinne. Uszkodzenia mechaniczne na owocach, liściach czy łodygach, takie jak te powstałe na skutek gradobicia, opadów deszczu lub nieprawidłowego zbioru, mogą ułatwiać wnikanie grzyba do rośliny.

Brak odpowiedniej rotacji upraw oraz nadmierne zagęszczenie roślin również zwiększają ryzyko infekcji, ponieważ tworzą korzystne warunki dla rozwoju patogenów. Ponadto, nieprawidłowe nawożenie i niewłaściwe praktyki agrotechniczne mogą osłabić rośliny, czyniąc je bardziej podatnymi na atak grzybów.

Jakie straty może powodować gorzka zgnilizna?

Bezpośrednie straty wynikają z uszkodzeń owoców i warzyw, które prowadzą do obniżenia jakości plonów. Zainfekowane owoce pokrywają się ciemnymi, wodnistymi plamami, które z czasem gniją, co sprawia, że produkty te stają się niezdatne do sprzedaży. Porażone owoce mogą również przedwcześnie opadać, co dodatkowo zmniejsza ilość plonu.

Straty ekonomiczne obejmują bezpośrednie koszty związane z obniżoną jakością handlową produktów. Producenci tracą zyski, ponieważ zainfekowane owoce i warzywa nie nadają się do sprzedaży, co zmniejsza przychody gospodarstw rolnych. Dodatkowo, z powodu konieczności stosowania środków ochrony roślin, koszty produkcji znacznie wzrastają.

Gorzka zgnilizna może również prowadzić do problemów w przechowywaniu i transporcie produktów rolnych. Zainfekowane owoce są bardziej podatne na dalsze uszkodzenia i infekcje podczas przechowywania, co prowadzi do dalszych strat jakościowych i ilościowych.

Długoterminowe skutki obejmują również zwiększoną presję patogenów w glebie, co utrudnia uprawę w kolejnych sezonach. Choroba może prowadzić do trwałego zanieczyszczenia gleby patogenami, co wymaga stosowania bardziej intensywnych i kosztownych środków ochrony roślin. Z tego powodu gorzka zgnilizna może również negatywnie wpływać na płodozmian i strukturę upraw, co komplikuje zarządzanie gospodarstwem rolnym.