Regulatory wzrostu

Regulatory wzrostu (zwane również fitohormonami) to substancje oddziałujące na przebieg procesów wegetacyjnych u roślin. W zależności od zamierzonego efektu mogą stymulować odporność roślin oraz ich rozwój, bądź hamować wzrost.

Wykorzystywane są w uprawach rolniczych, sadowniczych, a także do roślin ozdobnych. W Polsce dominującym kierunkiem stosowania regulatorów wzrostu i rozwoju roślin jest przeciwdziałanie wyleganiu zbóż ozimych. Wylegające zboże odznacza się dużo niższą jakością – źdźbła się przewracają, przeginają oraz nadłamują. Regulatory wzrostu zbóż zapobiegają ich nadmiernemu wzrostowi, usztywniają pędy oraz wpływają pozytywnie na rozwój systemu korzeniowego, eliminując tym samym problem wylegania.

Co decyduje o podatności zboża na wyleganie?

Przyczyna wylegania zbóż może leżeć zarówno w roślinach, jak i w sposobie siewu. Parametry roślin, które mają najistotniejszy wpływ na wyleganie to wysokość i masa źdźbła, grubość ścianek, która wpływa na jej stabilność oraz długość i elastyczność dokłosia.

Kolejną znaczącą przyczyną wylegania zbóż ozimych mogą być nieprawidłowe zabiegi agrotechniczne. Zbyt wysokie zagęszczenie siewu powoduje gęste rozmieszczenie źdźbeł, co sprawia, że rośliny muszą między sobą konkurować. Wpływa to także na redukcję systemu korzeniowego, co sprzyja obniżeniu odporności na wyleganie. Dodatkowo stosowanie nawozów azotowych zwiększa długość i uwodnienie źdźbeł, które w efekcie mogą się przełamywać.

Czynnikiem sprzyjającym wyleganiu zbóż są również choroby grzybowe, które wywołują łamliwość podstawy źdźbła. Do infekcji może przyczynić się wielokrotne sianie tych samych odmian w kolejnych latach czy zbyt głęboki siew w okresie wczesnej jesieni. Szczególnie podatne na łamliwość podstawy źdźbła są zboże ozime, głównie pszenica.

Działanie regulatorów wzrostu i rozwoju roślin

Wykorzystanie w uprawach regulatorów wzrostu pozwala kontrolować rozwój roślin. Substancje czynne w nich zawarte wnikają w głąb komórek roślin i wpływają na funkcjonowanie poszczególnych enzymów, stymulując lub hamując wzrost ich zawartości. Dzięki temu mamy realny wpływ na wysokość rośliny.

Regulatory wzrostu roślin dostępne na rynku

Wśród regulatorów wzrostu możemy wyróżnić fitohormony naturalnie występujące w roślinach oraz syntetyczne, o zbliżonej do nich strukturze. Obie grupy, w zależności od zamierzonego efektu, mogą mieć działanie stymulujące lub hamujące procesy rozwojowe roślin.

Roślinne regulatory wzrostu

Stymulujące rozwój:

• Auksyny – wydłużają komórki roślinne, stymulują rozwój pąków kwiatowych i rozgałęzianie korzeni;
• Gibereliny – pobudzają kwitnienie i procesy życiowe roślin;
• Cytokininy – stymulują kiełkowanie, syntezę białek i kwasów nukleinowych roślin.

Hamujące rozwój:

• Kwas abscysynowy – hamuje wzrost aktywności metabolicznej;
• Etylen w postaci gazowej – przyspiesza kiełkowanie nasion i wzrost pędów roślin, powodując szybsze dojrzewanie i starzenie się rośliny.

Syntetyczne regulatory wzrostu

W celu skracania roślin, ich działanie polega na hamowaniu wzrostu wydłużeniowego i zaburzaniu transportu auksyn, odpowiadających za ich rozwój. Jak w przypadku naturalnych fitohormonów, regulatory syntetyczne mogą także pobudzać wzrost, stymulując rozgałęzienia łodyg i korzeni.

Regulatory wzrostu w rolnictwie — substancje czynne

Wśród składników zawartych w preparatach do zabiegu skracania zbóż można wyróżnić trzy główne grupy:

• Inhibitory giberelin

Zaliczane są tu substancje spowalniające produkcję giberelin. Ich spadek zwiększa ilość wytwarzanych cytokinin, zmniejszając poziom etylenu oraz podnosząc stężenie kwasu abscysynowego. Ta skomplikowana reakcja prowadzi do opóźnienia dojrzewania, zwiększenia odporności na stres oraz zwiększenia ilości asymilatów w korzeniach.

Podobnym działaniem odznaczają się również: chlorek chloromekwatu i chlorek mepikwatu, trineksapak etylu i proheksadion wapnia oraz niektóre środki grzybobójcze.

• Substancje stymulujące produkcję etylenu

Etefon jest głównym składnikiem należącym do tej grupy. Jego działanie polega na stymulowaniu produkcji etylenu, który hamuje wzrost oraz przyspiesza procesy dojrzewania i starzenia, hamując w tej sposób wzrost zbóż.

• Inhibitory syntezy aminokwasów

W tej grupie znajdują się sulfonylomoczniki (środki chwatsobójcze), które są inhibitorami enzymu ALS.

Kiedy najlepiej skracać zboża?

Zabiegi z wykorzystaniem regulatorów wzrostu zbóż powinny być dobrane adekwatnie do gatunku zboża, w tym jego podatności na wyleganie, oraz do intensywności uprawy. Pierwszy z nich zazwyczaj przeprowadza się w fazie pierwszego kolanka, jednak przy odmianach roślin podatnych na wyleganie termin ten przypada również na fazę liścia flagowego.

Wybór i stosowanie regulatorów wzrostu

Regulatory wzrostu roślin powinny stanowić dopełnienie właściwie zaplanowanej strategii ochrony.

Prawidłowo przeprowadzony zabieg skracania zbóż powinna poprzedzać lustracja plantacji, wykonywana, by określić fazę rozwojową danego gatunku. Następnym krokiem jest dobranie substancji czynnej, adekwatnej do wyznaczonego celu.

Przed zastosowaniem regulatora wzrostu należy zapoznać się z zaleceniami producenta, ponieważ każdy z preparatów ma inne właściwości. Ich skuteczność może różnić się w zależności od momentu aplikacji, temperatury powietrza czy zastosowanych wcześniej środków ochrony. Zgodnie z ogólnoprzyjętymi zasadami nie powinno się wykonywać zabiegu skracania zbóż przed przymrozkami, przy dużym zachmurzeniu, bezpośrednio po wystąpieniu opadów, a także w czasie suszy.

Z czym można mieszać regulatory wzrostu?

Środki do zabiegu skracania wzrostu często są łączone z fungicydami. Aby stworzyć skuteczną mieszaninę o właściwych proporcjach, należy stosować się do zaleceń producenta zawartych w etykiecie regulatora.

Dlaczego warto stosować regulatory wzrostu i rozwoju roślin?

Regulatory wzrostu w rolnictwie są wyjątkowo skuteczne w ograniczeniu zjawiska wylegania, przy czym są całkowicie bezpieczne niezależnie od rodzaju uprawy.

Przede wszystkim pozwalają na uzyskanie pożądanej wysokości roślin, stymulując lub hamując ich wzrost. Ma to istotne znaczenie w zwiększeniu odporności zbóż na wyleganie. Ponadto pobudzają rozwój systemu korzeniowego oraz optymalizują proces fotosyntezy, wzmacniając w ten sposób źdźbła i pędy.

W uprawach sadowniczych sporą zaletą jest możliwość uzyskania wyższego plonu i lepszej jakości owoców.

Regulatory wzrostu dostępne w ofercie

Producent BASF ma w asortymencie zarówno regulatory wzrostu roślin przeznaczone do upraw sadowniczych, jak i rolniczych.

Dostępne są preparaty do zabiegu skracania takich zbóż jak:

• pszenica ozima,
• pszenżyto ozime,
• jęczmień ozimy,
• jęczmień jary,
• żyto ozime,
• pszenica jara,
• owies,
• rzepak ozimy,
• rzepak jary.

Oprócz tego, w ofercie znajdziemy również regulatory do skracania jednorocznych pędów i ograniczenia wyrastania silnych pędów w uprawie jabłoni i gruszy.

Źródła

• Klimek K., Kapłan M., Najda A., Wpływ regulatorów wzrostu na jakość okulantów jabłoni, “Acta Agroph” 25, 2018, nr 3, s. 277-288
• Knypl J.S., Naturalne i syntetyczne regulatory wzrostu i rozwoju roślin, “Postępy Nauk Rolniczych” 12, 1965, nr 6
• Matysiak K., Adamczewski K., Regulatory wzrostu i rozwoju roślin – kierunki badań w Polsce i na świecie, “Postępy w Ochronie Roślin” 49, 2009, nr 4
• Matysiak K., Skrzypczak W., Kaczmarek S., Porównanie sposobów stosowania regulatorów wzrostu i rozwoju w życie ozimym, “Fragm. Agron.” 30, 2013, nr 1, 78-91
• Mikos-Bielak M., Egzogenne regulatory wzrostu w uprawie ziemniaka, “Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio E. Agricultura”, 2005, nr 60, s. 281–92.